حسابداری صنعتی (بهای تمام شده) چیست؟ اقلام تشکیل دهنده بهای تمام شده شامل چه مواردی است ؟
حسابداری صنعتی چیست؟
حسابداری صنعتی شاخه ای از حسابداری مدیریت است که به جمع آوری اطلاعات ، پردازش ، تحلیل و محاسبه بهای تمام شده کالاهای تولید شده و خدمات ارائه شده می پردازد. هدف حسابداری صنعتی تهیه گزارش بهای تمام شده است. گزارش بهای تمام شده ، گزارشی بسیار مهم و کاربردی برای بهبود عملکرد مدیران می باشد . به حسابداری صنعتی cost accounting ، حسابداری بهای تمام شده نیز می گویند.
اهمیت حسابداری صنعتی
محاسبه بهای تمام شده کالا و خدمات یکی از اطلاعات حیاتی در امر تصمیم گیری برای مدیران است. مدیران با بررسی و تحلیل هزینه های مصرف شده در تولید کالاها و ارائه خدمات و مدیریت نمودن میزان مصرف آن ها ، در جهت کسب سود معقول اقدام می نمایند.
بارها شاهد این موضوع بوده ایم که بعد از تجزیه و تحلیل اطلاعات بهای تمام شده ، سازمان هایی که خود را سودده فرض می نمودند به یکباره زیان ده شده اند.
کاربرد حسابداری صنعتی
بر خلاف تصور خیلی از افراد که نقش حسابداری صنعتی را صرفا در کارخانجات و واحدهای تولیدی می دانند ، حسابداری صنعتی در کلیه واحدهای تولیدی ، بازرگانی ، خدماتی و پیمانکاری کاربرد دارد.
حسابداری بهای تمام شده در واحدهای تولیدی، بهای تمام شده کالای تولید شده ، در واحدهای بازرگانی ، بهای تمام شده کالای خریداری شده ، در واحدهای خدماتی ، مبلغ تمام شده خدمات ارائه شده و در واحدهای پیمانکاری ، بهای تمام شده پیمان ها را محاسبه می نماید.
حسابداری بهای تمام شده می تواند ، بهای تمام شده یک قوطی رب ، قیمت تمام شده یک جلد کتاب ، مبلغ خدمات ارائه شده به یک مسافر در هتل و هزینه های مصرف شده در ساخت یک اتوبان و… را ارائه دهد.
از کاربردهای دیگر حسابداری صنعتی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
کنترل هزینه ها و کاهش آن ها
کمک به مدیران در جهت رسیدن به اهداف سازمانی
کمک به مدیریت در جهت تصمیم گیری نهایی بابت انتخاب بهترین راه حل
پیش بینی و برآورد هزینه های تولید برای یک دوره معین
تعیین سود مجموعه
تفاوت حسابداری صنعتی با حسابداری مالی
حسابداری مالی حسابداری مدیریت
- هدف تهیه اطلاعات در مورد وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریان نقد تهیه اطلاعات مورد نیاز مدیران
- استفاده کنندگان برون سازمانی درون سازمانی
- رعایت استانداردهای حسابداری الزامی است الزامی نیست
- دوره گزارشگری سالانه بسته به نظر مدیران
- واحد اندازه گیری ريال اهمیت ندارد
- محتوای گزارش اطلاعات واقعی و مبنای گذشته اطلاعات برآوردی و آینده نگر
- مبنای ارزیابی بهای تمام شده تاریخی قیمت های جاری
- تاکید بر خصوصیات اطلاعات قابل اتکا بودن مربوط بودن
روش های حسابداری صنعتی
- هزینه یابی سفارش کار
- هزینه یابی مرحله ای
- هزینه یابی جذبی
- هزینه یابی مستقیم
- هزینه یابی برآوردی یا تخمینی
- هزینه یابی استاندارد
- هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC)
اقلام تشکیل دهنده بهای تمام شده
بهای تمام شده از سه رکن اصلی زیر تشکیل شده اند:
مواد
دستمزد
سربار
مواد : ماده اصلی تشکیل دهنده کالای تولید شده (محصول) است.
دستمزد : هزینه حقوق پرسنل و کارگران بابت ساخت محصول یا ارائه خدمت است.
سربار : هزینه هایی به غیر از مواد و حقوق پرسنل بابت ساخت محصول یا ارائه خدمت را شامل میشود.
هزینه های مستقیم و غیر مستقیم
عوامل تشکیل دهنده بهای تمام شده را از قابلیت رهگیری، می توان به هزینه های مستقیم و غیرمستقیم تقسیم بندی نمود.
هزینه مستقیم: هزینه هایی که به سادگی قابل رهگیری و ردیابی به محصول و خدمت (موضوع هزینه) هستند.
هزینه غیرمستقیم: هزینه هایی که به سادگی قابل رهگیری و ردیابی به محصول و خدمت (موضوع هزینه) نیستند. بلکه به چند موضوع هزینه اختصاص دارند.
با مثال هزینه های مستقیم و غیر مستقیم را بررسی می کنیم.
مثال اول : اگر یک ظرف شیشه ای مربای توت فرنگی را در نظر بگیریم ، توت فرنگی ، شکر ، ظرف شیشه ای مربا ، درب ظرف مربا به عنوان هزینه مواد مستقیم محسوب می شوند زیرا در عامل هزینه (یک ظرف شیشه مربای توت فرنگی) قابل دریابی هستند.
هزینه کارگران خط تولید مربای توت فرنگی ، هزینه دستمزد مستقیم است زیرا این کارگران به صورت مستقیم در تولید مربای توت فرنگی نقش دارند. هزینه های دیگری مانند هزینه اجاره کارگاه، هزینه نگهبان و حراست ، هزینه حقوق و دستمزد سرپرست تولید ، هزینه بیمه ، هزینه عیدی و سنوات ، مواد افزودنی به مربا ، هزینه بسته بندی به عنوان هزینه های غیرمستقیم تولید در نظر گرفته می شوند. زیرا در عامل هزینه قابل رهگیری نیستند یا رهگیری نمودن آن ها به صرفه اقتصادی نیست.
مثال دوم : هزینه های یک بیمار بستری شده در بیمارستان را به شرح زیر دسته بندی می کنیم.هزینه داروهای مصرفی برای بهبود بیمار ، هزینه استفاده از تجهیزات اتاق عمل ، هزینه آزمایشات بیمار ، هزینه تخت و اتاق بیمار ، هزینه های صبحانه ، ناهار و شام رژیمی بیمار که با توجه به شرایط بیمار توسط پزشک صرفا برای همین بیمار تجویز شده اند به عنوان هزینه های مواد مستقیم محسوب می شوند، زیرا این هزینه ها قابلیت ردیابی و اختصاص برای هر بیمار را دارد . هزینه دستمزد پزشک معالج به عنوان هزینه دستمزد مستقیم طبقه بندی می گردد ، زیرا با توجه به شرایط بیماری بیمار از تخصص پزشک مربوطه استفاده شده است .
سایرهزینه هایی که برای بهبود بیمار روی می دهد مانند هزینه دستمزد پرستاران و تیم درمان ، هزینه نگهبان بیمارستان ، هزینه های تعمیر و نگهداری تجهیزات بیمارستان و … به عنوان هزینه های سربار لحاظ می شوند ، چون قابلیت تخصیص به یک بیمار را ندارد.
گزارشات حسابداری صنعتی
از جمله گزارشات مهم حسابداری بهای تمام شده می توان به موارد زیر اشاره کرد:
گزارش مصرف مواد اولیه ( مقداری – ريالی )
گزارشی است که میزان مواد اولیه ابتدای دوره ، خرید مواد اولیه طی دوره ، مواد اولیه مصرف شده در تولید و مواد اولیه در پایان دوره را به صورت مقداری و ريالی نشان میدهد.
از مقایسه این گزارش با BOM محصول ( فرمول ساخت محصول ) می توان میزان انحراف مثبت یا منفی مواد را محاسبه نمود.
گزارش تولید کالای ساخته شده ( مقداری – ريالی )
در این گزارش مبلغ مواد مستقیم ، دستمزد مستقیم و سربار استفاده شده در تولید محصول و همچنین میزان تولید کالا و مبلغ ريالی آن به تفکیک کالاهای تولید شده نشان داده می شود.
در گزارش بهای تمام شده خدمات ارائه شده ، مبلغ دستمزد مستقیم و سربار استقاده شده در ارائه خدمات و تعداد خدمات ارائه شده و مبلغ ريالی آن نمایش داده می شود.
گزارش بهای تمام شده کالای فروش رفته ( مقداری – ريالی )
در این گزارش میزان کالای ساخته شده در ابتدای دوره ، تولید شده در طی دوره ، فروش رفته طی دوره و باقیمانده در پایان دوره را به صورت مقداری و ريالی بیان می نماید.
گزارش سود و زیان ( ريالی)
گزارش سود و زیان یکی از صورت های مالی اساسی است که نشان دهنده تفاوت درآمدها و هزینه های واحد اقتصادی است. در صورتیکه میزان درآمدها از هزینه ها بیشتر باشد، سود در صورتیکه کمتر باشد ، زیان و در صورتیکه برابر باشد، نقطه سربه سر است.
بهای تمام شده کالای فروش رفته و بهای تمام شده خدمات ارائه شده ، به عنوان هزینه های عملیاتی در صورت سود و زیان از درآمدهای واحداقتصادی کسر می گردند.
